Một số vấn đề về sự phát triển của ngành Thông tin cơ sở

NIICS

Trong 6 lĩnh vực của ngành thông tin, truyền thông (TTTT), Thông tin cơ sở (TTCS) là lĩnh vực có quá nhiều thử thách. Có thời kỳ, nhiều người hoài nghi về sự tồn tại của TTCS khi Ngành rơi vào“khủng hoảng” toàn diện về phương thức tổ chức hoạt động, công nghệ - thiết bị kỹ thuật, nhân lực làm thông tin cơ sở… Tuy nhiên, cuộc khủng hoảng từ đại dịch Covid-19 hơn một năm qua lại là cơ hội giúp ngành TTCS nước ta giải tỏa được những băn khoăn về sứ mệnh của Ngành. Theo đó, ngành TTCS giữ vị trí như thế nào trong công tác thông tin, tuyên truyền của Đảng và Nhà nước ta trong thời kỳ mới?

Trong tương lai, để giữ vững vị trí và phát huy vai trò của mình, ngành TTCS cần thực hiện một cuộc cách mạng triệt để. Hòa vào xu hướng chung của Việt Nam và thế giới, ngành TTCS đã hướng đến “Chuyển đổi số” như là một giải pháp chiến lược để “giải quyết nỗi đau của Ngành”.

1. Vai trò của công tác Thông tin cơ sở trong bối cảnh đại dịch Covid-19

Vai trò của Thông tin cơ sở được xác định ở các văn bản như: Chỉ thị số 07 – CT/TƯ, ngày 05/9/2016 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về đẩy mạnh công tác TTCS trong tình hình mới; Chỉ thị số 31-HD/BTGTƯ, ngày 20/4/2017 của Ban Tuyên giáo Trung ương hướng dẫn tuyên truyền thực hiện Chỉ thị 07-CT/TƯ của Ban Bí thư (khóa XII) về “Đẩy mạnh công tác thông tin cơ sở trong tình hình mới”…

Về vị trí của TTCS: Trong hệ thống chính trị nước ta, cấp cơ sở chính là cấp nền tảng của hành chính. TTCS là cấp gần dân và trực tiếp liên quan đến người dân.

Thông tin cơ sở phát huy được vai trò là một kênh thông tin thiết yếu, có lợi thế nhất ở cơ sở (gần dân, sát dân), tuyên truyền rất hiệu quả đến người dân, nhất là ở khu vực nông thôn, miền núi, vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo, mà không có kênh truyền thông nào có thể làm được với số lượng người được tiếp cận thông tin rất đông đảo (khoảng 80 triệu người).

Trong bối cảnh dịch bệnh hiện nay, TTCS đã phát huy hiệu quả khi mọi thông tin về: kiến thức phòng chống dịch bệnh; diễn biến dịch bệnh ở địa phương, trong nước và thế giới cập nhật liên tục trên hệ thống loa cấp cơ sở; thông tin về công tác truy vết, tiêm phòng vaccine, hỗ trợ nhu yếu phẩm tại địa phương… liên tục được cơ sở truyền tải đến người dân nhanh chóng và chính xác. Nhờ làm tốt công tác thông tin, tuyên truyền qua hệ thống thông tin cơ sở, nhân dân ta đã hiểu đúng, nhận thức cao về dịch bệnh, đấu tranh phản bác lại các thông tin xấu, độc lan truyền trên mạng xã hội, đồng lòng ủng hộ các quyết sách của Đảng và Nhà nước thực hiện mục tiêu kép “vừa chống dịch vừa phát triển kinh tế”, giúp Việt Nam trở thành “điểm sáng của thế giới trong công tác phòng chống dịch COVID-19 về mặt hiệu quả và chi phí thấp, song trên hết vẫn là niềm tin sắt son, tinh thần đoàn kết, đồng lòng ủng hộ của người dân, là sự hòa quyện của "Ý Đảng – Lòng Dân"[1].

Tuyên truyền phòng chống dịch Covid-19 qua hệ thống loa phát thanh cơ sở

Nguồn: Ảnh từ Internet

2. Một số tồn tại của hoạt động Thông tin cơ sở

Báo cáo của Cục TTCS cho thấy hoạt động thông tin cơ sở hiện nay được tổ chức bằng nhiều loại hình thông tin khác nhau. Trong đó, truyền thanh cơ sở (xã, phường, thị trấn) là loại hình thông tin chủ lực, phát huy được vai trò, hiệu quả trong công tác thông tin, tuyên truyền ở cơ sở, đưa thông tin trực tiếp đến người dân. Tuy nhiên, phụ trách đài truyền thanh tại cơ sở gồm 13.853 là các cán bộ kiêm nhiệm hoặc không chuyên trách! Vì thế, nhân lực làm công tác thông tin cơ thường xuyên bị thay đổi, làm việc kém hiệu quả.

Hệ thống truyền thanh cấp huyện: Hiện có 537 đài truyền thanh cấp huyện sáp nhập thành Trung tâm Truyền thông và Văn hóa/Trung tâm Văn hóa, Thông tin và Thể thao theo Quyết định 308/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án quản lý hoạt động truyền thanh - truyền hình cấp huyện đến năm 2020, đạt tỷ lệ 80,5%.

Bên cạnh hệ thống truyền thanh, TTCS còn bao gồm: Trang thông tin điện tử (bản tin điện tử); Bản tin thông tin cơ sở (bản tin giấy); Các tài liệu được xuất bản không kinh doanh…

Cục TTCS – Bộ TTTT cho biết, một trong những tồn tại trong hoạt động TTCS đến từ chính quyền địa phương. Vì chưa đánh giá đúng vai trò, hiệu quả của thông tin cơ sở, người đứng đầu các đại phương chưa quan tâm chỉ đạo tổ chức hoạt động, chưa bố trí nhân lực, kinh phí dành cho đầu tư phát triển cũng như duy trì hoạt động hệ thống thông tin cơ sở trên địa bàn.

Đến nay, vẫn chưa có quy hoạch về mạng lưới TTCS trên phạm vi toàn quốc, từ đó xảy ra tình trạng không thống nhất trong cách thức tổ chức và hoạt động TTCS tại các địa phương.

Gần đây, sự vươn lên mạnh mẽ và chiếm lĩnh của các phương thức truyền thông hiện đại, TTCS tỏ ra “yếu thế” trước sự phát triển của báo chí hiện đại và truyền thông. TTCS vẫn thực hiện phương thức tổ chức hoạt động chủ yếu theo cách làm truyền thống, qua nhiều cấp trung gian; thông tin một chiều từ trên xuống, chưa có sự tiếp nhận thông tin phản ánh của người dân – điểm hạn chế lớn nhất của TTCS trong thế giới hiện đại với thông tin đa chiều, phong phú, liên tục cập nhật cùng với lượng dữ liệu thông tin khổng lồ…

Lao động của các đài truyền thanh cấp xã

Nguồn: dashboard.mic.gov.vn

Chẳng hạn, đơn cử cho “cuộc chiến thông tin” không cân sức giữa MXH và TTCS: Một bên - sự ra đời của mạng xã hội và ứng dụng rộng rãi của Smartphone – mấy chục triệu “các nhà báo quần chúng” liên tục cập nhật thông tin về các sự kiện xảy ra tại địa phương, trong nước và thế giới cùng muôn cung bậc cảm xúc cá nhân trên mạng xã hội… Bên kia, TTCS lại vẫn duy trì công nghệ, thiết bị kỹ thuật của hệ thống thông tin cơ sở phần lớn lại là cũ, lạc hậu, nhiều nơi xuống cấp, không sử dụng được và số nhân lực đến năm 2021 chỉ có 7.582 người [3]. Bên cạnh đó, ưng dụng công nghệ trong tổ chức, quản lý hoạt động thông tin cơ sở còn khá nhiều hạn chế.

3. Chuyển đổi số và bài toán phát triển Thông tin cơ sở

Giám đốc Sở TT&TT (giữa) kiểm tra hệ thống trạm phát thanh do Vingroup tài trợ xã Mường Toong huyện Mường Nhé - tỉnh Điện Biên

Nguồn: http://dic.gov.vn

Tiếp cận từ quan điểm Bộ trưởng Bộ TTTT và “cơ hội thực hiện một cuộc cách mạng vĩ đại”: Chuyển đổi số tạo ra cơ hội lớn cho những nước đang phát triển, “không có nhiều gánh nặng quá khứ” về hạ tầng và thể chế cũng như năng lực cạnh tranh – Ngành TTCS đã định hướng thực hiện “chuyển đổi số” để phát triển Ngành. Khó khăn về công nghệ, nhân lực… có thể lại là ưu điểm của hành trang thật nhẹ nhàng để ngành TTCS bước vào chặng đường phát triển mới.

Được biết, trong giai đoạn tới, chiến lược phát triển đang được Cục TTCS - Bộ TTTT theo đuổi có nội dung quan trọng của chuyển đối số ngành TTCS, cùng với các chỉ tiêu được hướng đến cụ thể như sau:

- Đến năm 2023, 100% nội dung thông tin thiết yếu của Trung ương, cấp tỉnh, cấp huyện cung cấp cho hoạt động thông tin cơ sở trên Hệ thống thông tin nguồn trung ương và Hệ thông thông tin nguồn tỉnh, thành phố.

- Đến năm 2023, 100% văn bản chỉ đạo, hướng dẫn của cơ quan quản lý cấp trên và báo cáo, thống kê từ cơ sở về hoạt động thông tin cơ sở được thực hiện trên Hệ thống thông tin nguồn trung ương và Hệ thống thông tin nguồn tỉnh, thành phố.

- Đến năm 2025, 100% ý kiến phản ánh của người dân về hiệu quả thực thi chính sách, pháp luật ở cơ sở được tiếp nhận, xử lý trên Hệ thống thông tin nguồn trung ương và Hệ thống thông tin nguồn tỉnh, thành phố.

- Đến năm 2025, 100% đài truyền thanh cấp xã có dây/không dây FM chuyển đổi sang truyền thanh ứng dụng công nghệ thông tin - viễn thông.

- Đến năm 2025, sử dụng phổ biến công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) ) kết hợp với công nghệ xử lý dữ liệu lớn (Big Data) trong sản xuất nội dung chương trình phát thanh; chuyển đổi nội dung văn bản sang giọng nói; chuyển ngữ nội dung phát thanh tiếng Việt sang tiếng các dân tộc thiểu số.[2]

Kết luận:

Như mọi ngành, lĩnh vực khác, ngành Thông tin cơ sở phải kinh qua các giai đoạn thăng trầm trong quá trình xây dựng và trưởng thành cũng như chịu sự chi phối của quy luật đào thải khắc nghiệt của hành trình phát triển. Để khẳng định được vị thế của mình, ngành TTCS cần phát huy tối đa mọi nguồn lực, trong đó, trách nhiệm trước nhất thuộc về Người Lãnh đạo Ngành - người thuyền trưởng đầy quả cảm và quyết đoán để đưa con thuyền TTCS vượt qua thách thức, vươn lên tầm cao mới.

Đoàn Thị Trang – Ban Thông tin, Báo chí, Xuất bản và Quảng cáo

Viện Chiến lược TTTT

Chú thích:

[1] Theo: https://suckhoedoisong.vn/su-hoa-quyen-cua-y-dang-long-dan-trong-cuoc-ch...

[2] Theo thông tin từ Cục TTCS – Bộ TTTT

[3] Theo dashboard.mic.gov.vn

Tài liệu tham khảo: