1. Giới thiệu chung

Ngày 28/6/2019, Cơ quan phát triển phương tiện thông tin-truyền thông (IMDA - Info-communications Media Development Authority) và Ủy ban bảo vệ dữ liệu cá nhân (PDPC - Personal Data Protection Commission) đã công bố  Khung chia sẻ dữ liệu tin cậy (Trusted Data Sharing Framework) toàn diện đầu tiên để tạo điều kiện chia sẻ dữ liệu đáng tin cậy giữa các tổ chức.

Khung chia sẻ dữ liệu được thiết kế nhằm cung cấp cái nhìn tổng quan về các lĩnh vực chính liên quan đến việc chia sẻ dữ liệu, đồng thời làm nổi bật những cân nhắc quan trọng trong từng lĩnh vực. Khung này đóng vai trò như một công cụ hỗ trợ giúp các tổ chức và cá nhân dễ dàng trao đổi, thảo luận với các đối tác chia sẻ dữ liệu và các bên liên quan, từ đó thúc đẩy sự hợp tác hiệu quả. Bên cạnh đó, khung còn giúp người dùng tư duy một cách có hệ thống và toàn diện về toàn bộ quy trình chia sẻ dữ liệu, hỗ trợ việc xây dựng và cấu trúc các thỏa thuận chia sẻ dữ liệu một cách rõ ràng, minh bạch và phù hợp với mục tiêu chung.

Khung chia sẻ dữ liệu tin cậy của Singapore bao gồm 4 phần:

Phần 1- Chiến lược chia sẻ dữ liệu: Phần này cung cấp thông tin về dữ liệu nào sẽ hữu ích khi được chia sẻ, cách dữ liệu này có thể được đánh giá và các cách sắp xếp hoặc mô hình khác nhau có thể được sử dụng để chia sẻ dữ liệu.

Phần 2 - Các xem xét pháp lý và quy định: Các tổ chức sẽ được hướng dẫn về các yêu cầu tuân thủ đối với việc chia sẻ dữ liệu và cách cấu trúc mối quan hệ pháp lý để cho phép chia sẻ dữ liệu đáng tin cậy giữa các bên.

Phần 3 - Các xem xét kỹ thuật và tổ chức: Dữ liệu cần được chuẩn bị kỹ lưỡng để đảm bảo có thể chia sẻ một cách an toàn và hiệu quả, bao gồm làm sạch, chuẩn hóa và bảo vệ dữ liệu. Đồng thời, cần hiểu và áp dụng các biện pháp kỹ thuật phù hợp như mã hóa, kiểm soát truy cập và hạ tầng lưu trữ dữ liệu. Ngoài ra, tổ chức cũng cần xem xét đến khả năng vận hành, nguồn lực nội bộ và các quy trình hỗ trợ nhằm đảm bảo dữ liệu được chia sẻ theo cách có kiểm soát và đáng tin cậy.

Phần 4 - Vận hành chia sẻ dữ liệu: Khi việc chia sẻ dữ liệu đã được thiết lập, tổ chức cần đảm bảo quá trình này được vận hành một cách minh bạch và có trách nhiệm. Việc duy trì tính minh bạch và trách nhiệm giải trình là nền tảng để xây dựng niềm tin giữa các bên liên quan. Đồng thời, cần thường xuyên theo dõi và tuân thủ các nghĩa vụ pháp lý, quy định hiện hành trong suốt quá trình chia sẻ. Dữ liệu cũng có thể được sử dụng cho các mục đích thứ cấp nếu được cho phép, nhưng phải tuân thủ các giới hạn đã thống nhất. Cuối cùng, tổ chức cần có chiến lược rõ ràng về việc lưu trữ, bảo quản và tiêu hủy dữ liệu khi không còn cần thiết, để đảm bảo an toàn và tuân thủ quy định.

Hình 1. Khung chia sẻ dữ liệu tin cậy của Singapore và các kết quả chính

2. Hệ sinh thái chia sẻ dữ liệu và các vai trò chính của Khung chia sẻ dữ liệu tin cậy

Khung chia sẻ dữ liệu tin cậy không chỉ đơn thuần là một tài liệu hướng dẫn, mà là nền tảng giúp xây dựng một hệ sinh thái chia sẻ dữ liệu bền vững, trong đó các vai trò được xác định rõ ràng, mỗi bên đều có trách nhiệm và quyền hạn cụ thể. Khi các thành phần này phối hợp hiệu quả, chia sẻ dữ liệu sẽ mang lại giá trị lớn hơn cho xã hội, doanh nghiệp và chính phủ – đồng thời vẫn đảm bảo quyền riêng tư và an toàn thông tin.

Khung chia sẻ dữ liệu tin cậy xác định 4 vai trò chính trong chia sẻ dữ liệu:

Cơ quan có thẩm quyền (Authority): Một cơ quan có thẩm quyền thường không trực tiếp tham gia vào việc chia sẻ dữ liệu, nhưng có thể ảnh hưởng đến các hoạt động chia sẻ dữ liệu thông qua việc xem xét lập pháp, ban hành các hướng dẫn, tiêu chuẩn hoặc chương trình công nhận.

Nhà cung cấp dữ liệu (Data provider): người tạo, người cấp phép hoặc người bán dữ liệu.

Người tiêu dùng dữ liệu (Data consumer): người nhận thu thập hoặc mua dữ liệu bên ngoài cho các mục đích của họ, chẳng hạn như để tạo thêm hiểu biết sâu sắc và bổ sung các chức năng nội bộ.

Nhà cung cấp dịch vụ dữ liệu (Data service providers): các tổ chức cung cấp dịch vụ dữ liệu hỗ trợ hệ sinh thái chia sẻ dữ liệu. Các dịch vụ có thể bao gồm, nhưng không giới hạn, (1) cung cấp các phương tiện kỹ thuật (ví dụ: nền tảng) để tạo điều kiện trao đổi dữ liệu, (2) chuẩn bị dữ liệu, quản lý dữ liệu và tư vấn về kỹ thuật/rủi ro/quản trị, và (3) thu thập dữ liệu từ các nhà cung cấp (có thể bao gồm xử lý để nâng cao giá trị) và cung cấp dữ liệu cho người tiêu dùng hoặc thị trường dữ liệu.

Các vai trò trên tạo nên Hệ sinh thái chia sẻ dữ liệu (Data Sharing Ecosystem) như hình dưới:

Hình 2. Hệ sinh thái chia sẻ dữ liệu Singapore

Như vậy, hệ sinh thái chia sẻ dữ liệu là một mạng lưới gồm nhiều tổ chức và cá nhân tương tác với nhau để chia sẻ, sử dụng và quản trị dữ liệu một cách có trách nhiệm, minh bạch và an toàn. Trong Khung chia sẻ dữ liệu tin cậy, hệ sinh thái này được xây dựng nhằm thúc đẩy việc khai thác dữ liệu một cách hiệu quả, đồng thời vẫn tuân thủ các nguyên tắc về quyền riêng tư, pháp lý và đạo đức.

3. Các mô hình chia sẻ dữ liệu trong Khung chia sẻ dữ liệu tin cậy

Trong Khung chia sẻ dữ liệu tin cậy của Singapore, các mô hình chia sẻ dữ liệu được phân loại nhằm phản ánh những cách tiếp cận khác nhau trong việc tổ chức, quản lý và thực hiện chia sẻ dữ liệu giữa các bên. Mỗi mô hình phù hợp với những mục tiêu, mức độ tin cậy, và cấu trúc vận hành riêng của các tổ chức tham gia. Dưới đây là 3 mô hình chia sẻ dữ liệu tiêu biểu:

3.1. Mô hình song phương (Bilateral):

Ví dụ Mô hình chia sẻ dữ liệu đa phương (Multilateral)

Đây là mô hình đơn giản và phổ biến nhất, trong đó hai tổ chức thiết lập mối quan hệ trực tiếp để chia sẻ dữ liệu với nhau. Các điều khoản chia sẻ thường được đàm phán riêng biệt, phù hợp với nhu cầu và mục tiêu cụ thể của từng bên. Mô hình này dựa vào sự tin tưởng giữa hai đối tác, và thường được áp dụng khi có mối quan hệ đối tác bền vững hoặc hợp tác lâu dài. Ưu điểm của mô hình này là tính linh hoạt cao, dễ dàng kiểm soát và bảo mật thông tin. Tuy nhiên, khi số lượng đối tác tăng lên, việc quản lý nhiều thỏa thuận song phương có thể trở nên phức tạp và khó mở rộng quy mô.

3.2. Mô hình đa phương (Multilateral):

Ví dụ Mô hình chia sẻ dữ liệu đa phương (Multilateral)

Khác với mô hình song phương, mô hình đa phương cho phép nhiều tổ chức tham gia vào một hệ thống chia sẻ dữ liệu chung. Trong đó, các bên cùng thống nhất các nguyên tắc chia sẻ, cơ chế kiểm soát, tiêu chuẩn dữ liệu và trách nhiệm pháp lý.

Mô hình này giúp tăng cường hợp tác và mở rộng khả năng tiếp cận dữ liệu từ nhiều nguồn khác nhau, hỗ trợ các sáng kiến dữ liệu quy mô lớn như các dự án quốc gia, nghiên cứu liên ngành hoặc mạng lưới chuỗi cung ứng.

Thách thức của mô hình này là cần có sự điều phối phức tạp hơn, yêu cầu tiêu chuẩn hóa dữ liệu và quy trình minh bạch giữa các bên tham gia.

3.3. Mô hình phân tán (Decentralised)

Mô hình chia sẻ dữ liệu phân tán (Decentralised)

Mô hình chia sẻ dữ liệu phân tán hay còn gọi là Mô hình chợ phân tán (decentralised marketplace) minh họa tính toán tập thể (collective computing) và các cơ chế đồng thuận/thưởng khuyến khích (consensus/incentives) của một cộng đồng blockchain:

• Sử dụng tính năng thưởng khuyến khích (incentivisation) tích hợp trong mạng và các giao thức.
• Sử dụng cộng đồng để cung cấp khuôn khổ xác thực dữ liệu, lưu trữ, mạng, Giao diện người dùng đồ họa (“GUI”), khám phá, tuân thủ và định giá.
• Hoạt động mà không kiểm soát dữ liệu hoặc lưu trữ dữ liệu.
• Sử dụng công nghệ phân tán để cho phép trao đổi dữ liệu minh bạch, có thể xác minh về mặt kỹ thuật giữa những người tham gia.
• Cung cấp khả năng truy xuất nguồn gốc và lịch sử giao dịch.

Khung chia sẻ dữ liệu tin cậy của Singapore không chỉ là một công cụ hướng dẫn kỹ thuật hay pháp lý, mà còn là một nền tảng chiến lược thúc đẩy tư duy toàn diện về cách dữ liệu được chia sẻ, sử dụng và bảo vệ trong kỷ nguyên số. Bằng cách xác định rõ các phần quan trọng như chiến lược chia sẻ, các yêu cầu pháp lý – kỹ thuật, cũng như vận hành thực tế, khung này giúp các tổ chức xây dựng được những thỏa thuận chia sẻ dữ liệu đáng tin cậy, minh bạch và có trách nhiệm.

Việc hình thành một hệ sinh thái chia sẻ dữ liệu với sự tham gia của nhiều vai trò – từ cơ quan có thẩm quyền, nhà cung cấp dữ liệu, người tiêu dùng dữ liệu đến nhà cung cấp dịch vụ – tạo nên một mạng lưới cộng tác bền vững. Các mô hình chia sẻ linh hoạt như song phương, đa phương và phân tán cho phép các tổ chức lựa chọn phương thức phù hợp nhất với nhu cầu và năng lực của mình.

Từ thực tiễn Singapore, có thể thấy rằng chia sẻ dữ liệu hiệu quả không đơn thuần là mở rộng quyền truy cập, mà là tạo dựng niềm tin thông qua các chuẩn mực, quy trình và cơ chế bảo vệ rõ ràng. Đây chính là nền tảng để phát triển kinh tế số, chính phủ số, và thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong tương lai. 

Huyền Trang

Ban Thông tin Báo chí, Xuất bản và Quảng cáo