CMCN 4.0: Một số vấn đề về quản trị nhân lực trong Cách mạng Công nghiệp lần thứ 4

1/ - Đường lối, quan điểm của Đảng, Nhà nước và các chuyên gia về cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 và nhân tố nguồn nhân lực chất lượng cao:

- Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XII đã xác định 06 nhiệm vụ trọng tâm, trong đó, có nhiệm vụ "Tập trung thực hiện các giải pháp nâng cao chất lượng tăng trưởng, năng suất lao động và sức cạnh tranh của nền kinh tế. Tiếp tục thực hiện có hiệu quả ba đột phá chiến lược (hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, đào tạo; phát triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao; xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ), cơ cấu lại tổng thể và đồng bộ nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng; đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước...";

- Ngày 11/05/2018, Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã ban hành "Nghị quyết về cải cách chính sách tiền lương và bảo hiểm xã hội", với mục tiêu sớm xây dựng hệ thống chính sách tiền lương quốc gia khoa học, minh bạch, phù hợp với tình hình thực tiễn đất nước; Coi chính sách tiền lương là một bộ phận đặc biệt quan trọng của hệ thống chính sách kinh tế - xã hội; Tiền lương phải thực sự là nguồn thu nhập chính bảo đảm đời sống cho người hưởng lương và gia đình họ; Trả lương đúng chính là đầu tư cho phát triển nguồn nhân lực, tạo động lực nâng cao năng suất lao động và hiệu quả làm việc của người lao động. Nghị quyết này sẽ định hướng để Quốc hội và Chính phủ hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật về tiền lương và bảo hiểm xã hội phù hợp với điều kiện thực tiễn của đất nước và thông lệ quốc tế.

- Bài phát biểu ngày 27/04/2018 của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Lễ kỷ niệm 60 năm ngành xây dựng Việt Nam đã chỉ đạo, trong những năm sắp tới, "phát triển mạnh năng lực ngành Xây dựng đạt trình độ tiên tiến, tiếp cận và làm chủ khoa học, công nghệ - kĩ thuật... Gắn kết tiến trình đô thị hóa với tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Đổi mới cơ chế, chính sách, kiểm soát chặt chẽ quá trình phát triển đô thị theo quy hoạch và kế hoạch. Từng bước hình thành hệ thống đô thị có kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại, có bản sắc; đô thị thông minh, thân thiện với môi trường, tiết kiệm năng lượng, ứng phó với biến đổi khí hậu. Đón trước các xu hướng mới của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, giúp kết nối thông tin tốt hơn, thiết kế hợp lí hơn và quản lí hiệu quả hơn. Trước mắt, cần có giải pháp khả thi khắc phục tình trạng ngập úng, ùn tắc giao thông, thiếu hạ tầng kĩ thuật, hạ tầng xã hội và ô nhiễm môi trường ở một số đô thị lớn, nhất là Thủ đô Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh";

- Chỉ thị 16/CT-TTg ngày 04/05/2017 của Thủ tướng Chính phủ "Về việc tăng cường năng lực tiếp cận cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4" đã xác định "Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 với xu hướng phát triển dựa trên nền tảng tích hợp cao độ của hệ thống kết nối số hóa - vật lý - sinh học với sự đột phá của Internet vạn vật và trí tuệ nhân tạo đang làm thay đổi căn bản nền sản xuất của thế giới. Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 với đặc điểm là tận dụng một cách triệt để sức mạnh lan tỏa của số hóa và công nghệ thông tin. Làn sóng công nghệ mới này đang diễn ra với tốc độ khác nhau tại các quốc gia trên thế giới, nhưng đang tạo ra tác động mạnh mẽ, ngày một gia tăng tới mọi mặt của đời sống kinh tế - xã hội, dẫn đến việc thay đổi phương thức và lực lượng sản xuất của xã hội. Việt Nam là quốc gia đang trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 mở ra nhiều cơ hội trong việc nâng cao trình độ công nghệ, nâng cao năng lực sản xuất và cạnh tranh trong chuỗi sản phẩm; tạo ra sự thay đổi lớn về hình thái kinh doanh dịch vụ; tạo ra nhiều cơ hội cho các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo; giảm đáng kể chi phí giao dịch, vận chuyển; tạo cơ hội đầu tư hấp dẫn và đầy tiềm năng trong lĩnh vực công nghệ số và Internet đồng thời cũng là cơ hội lớn cho sản xuất công nghiệp với trình độ khoa học và công nghệ tiên tiến".

Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 cũng đặt ra những thách thức mới đối với doanh nghiệp, như: "Yêu cầu về đổi mới công nghệ trong lĩnh vực công nghệ thông tin; đẩy mạnh khoa học phân tích và quản lí và xử lí dữ liệu lớn tạo ra tri thức mới, hỗ trợ việc đưa ra quyết định và tạo lợi thế cạnh tranh. Yêu cầu về đổi mới mô hình quản lí, sản xuất, tối ưu hóa mô hình kinh doanh, thiết lập chuỗi cung ứng và hậu cần thông minh trong mạng lưới chuỗi giá trị toàn cầu". Chỉ thị của Thủ tướng đã nêu ra 06 giải pháp, trong đó, có giải pháp "Xây dựng chiến lược chuyển đổi số, nền quản trị thông minh, ưu tiên phát triển công nghiệp công nghệ số, nông nghiệp thông minh, du lịch thông minh, đô thị thông minh... Tập trung thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia theo hướng xây dựng các cơ chế, chính sách cụ thể, phù hợp để phát triển mạnh mẽ doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo".

- Nước ta đang hình thành các trung tâm khoa học - công nghệ theo hướng hiện đại, như Khu công nghệ cao Hòa Lạc (Hà Nội), Khu công nghệ cao thành phố Hồ Chí Minh, Công viên phần mềm Quang Trung, Đại học Quốc gia Hà Nội, Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh. Mới đây, Thủ tướng Chính phủ đã đồng ý về chủ trương đầu tư, xây dựng "Thành phố khoa học" tại Quy Nhơn (Bình Định); Lãnh đạo thành phố Hồ Chí Minh cũng đã có chủ trương đầu tư, xây dựng "thành phố sáng tạo phía đông bao gồm quận 2, quận 9, quận Thủ Đức", để đón đầu cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4, tạo tiền đề để đất nước thực hiện thành công mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa;

- Tiến sĩ Paul Krugman, giải thưởng Nobel kinh tế năm 2008, đã phát biểu: "Năng suất lao động không phải là tất cả. Nhưng, về lâu dài, nó hầu như là tất cả"; Giáo sư Kenichi Ohno thuộc Viện nghiên cứu chính sách quốc gia Nhật Bản nhận xét năng suất lao động của Việt Nam hiện có tăng từ 4% đến 5% mỗi năm nhưng vẫn thấp so với các nước trong khu vực và Việt Nam cần đặt mục tiêu nâng cao năng suất lao động; Tiến sĩ Trần Văn Thọ (Đại học Waseda, Tokyo) cho rằng, để công nghiệp hóa thành công thì mũi nhọn đột phá là năng suất lao động; Ông Ousmane Dione, Giám đốc quốc gia Ngân hàng thế giới (WB) lưu ý Việt Nam cần ưu tiên 04 vấn đề lớn, trong đó, có "đầu tư nguồn nhân lực và điều kiện tiên quyết để có nguồn nhân lực chất lượng cao hướng tới cách mạng công nghiệp lần thứ 4".

2/- Thực trạng nguồn nhân lực và năng suất lao động hiện nay:

- Báo cáo chính trị tại Đại hội Đảng lần thứ XII đã đánh giá "Cơ cấu nguồn nhân lực mất cân đối, chất lượng nguồn nhân lực còn thấp... Chất lượng, hiệu quả, năng suất lao động xã hội và năng lực cạnh tranh của nền kinh tế còn thấp... Năng suất lao động chậm được cải thiện, thấp hơn nhiều so với một số nước trong khu vực".

- Năng suất lao động thấp là một nguyên nhân dẫn đến hiệu quả sử dụng vốn - hệ số ICOR của nước ta thuộc loại thấp, chỉ trong khoảng 4,9 - 5,2 (Chỉ số ICOR của Nhật Bản những năm 1970, Hàn quốc, Đài Loan những năm 1980 chỉ trong khoảng 2,5 - 3, chỉ bằng một nửa so với nước ta).

Năm 2017, năng suất lao động của nước ta tăng lên 6% và so với trung bình cả giai đoạn 2011-2017 thì tăng lên đến 25%. Tuy nhiên, với năng suất lao động của nước ta bình quân chỉ đạt 9.894 USD, thì chỉ bằng 7% của Singapore; 17,6% của Malaysia; 36,5% của Thái Lan; 42,3% của Indonesia; 56,7% của Philippin và bằng 87,4% của Lào. Theo Giáo sư Tiến sĩ Ngô Thắng Lợi (Đại học Kinh tế Quốc dân) thì nguyên nhân năng suất lao động của nước ta thấp là do:

(i) Tỉ lệ thất nghiệp, bán thất nghiệp còn khá cao, đi đôi với trình độ, năng lực lao động thấp;

(ii) Công nghệ sản xuất thấp và trung bình chiếm lỷ lệ quá cao và hơn 90% là doanh nghiệp nhỏ và vừa;

(iii) Người lao động chủ yếu đảm nhận sản xuất các sản phẩm và công đoạn sản xuất gia công.

- Trong ngành xây dựng, đã ứng dụng nhiều công nghệ mới, thiết bị mới như phương pháp thi công "Top - down", sử dụng vật liệu xây dựng mới như công nghệ xây dựng 3D, tấm tường Acotec, thi công sàn nhà cao tầng chỉ từ 3 - 5 ngày... Nước ta đã có những đơn vị tổng thầu thi công "design & build" đạt đẳng cấp quốc tế như Coteccons, Hòa Bình; đã xây dựng thành công công trình cao tầng Vinhome LandMark Tower 81 tầng cao nhất Việt Nam, trong top 10 tòa nhà cao nhất thế giới, do Coteccons làm tổng thầu thi công. Nhưng, nhìn chung, năng suất lao động của ngành xây dựng vẫn còn thấp; thiết bị, máy thi công, công cụ lao động, trang bị bảo hộ lao động còn lạc hậu; Có những vật liệu xây dựng mới, thân thiện môi trường như gạch không nung, cát nhân tạo, nhưng chậm được chuẩn hóa (Riêng gạch không nung vừa to vừa nặng hơn gạch nung truyền thống nên năng suất lao động thấp, lại dễ bị thấm, nứt);

- Trong thị trường bất động sản, đã áp dụng các tiến bộ mới của công nghệ thông tin, thực tế ảo, tận dụng lợi thế thông qua các trang mạng xã hội để thực hiện các hoạt động kinh doanh, quảng bá, giới thiệu dự án, sản phẩm đến khách hàng, thu thập thông tin của khách hàng và đang nghiên cứu ứng dụng công nghệ Blockchain trong hoạt động kinh doanh bất động sản...Tuy nhiên, phổ biến vẫn còn là kinh doanh bất động sản kiểu truyền thống như tổ chức sự kiện, phát tờ rơi, quảng cáo trên báo hình, báo giấy, báo điện tử... với hiệu quả không cao;

- Chiến lược "săn đầu người" với rất nhiều phương thức và thủ đoạn để có lực lượng lao động trình độ cao đang làm "chảy máu chất xám" của đất nước, cũng như của các doanh nghiệp là một vấn đề hệ trọng cần được quan tâm giải quyết để vừa giữ được người tài, vừa thu hút thêm được nhiều người tài, trước hết là các vị trí cán bộ chủ chốt, như Singapore đã có chính sách trả lương rất cao cho Bộ trưởng tương đương lương của Chủ tịch Tập đoàn kinh tế, lương công chức rất cao, lương của cán bộ quản lí và người lao động của khu vực kinh tế tư nhân cũng rất thỏa đáng, đi đôi với chế độ trách nhiệm và được sát hạch, sàng lọc kĩ lưỡng.

3/- Các chuẩn mực để xây dựng thành công nguồn nhân lực chất lượng cao trong cuộc cách mạng công nghiệp 4.0:

Kỷ nguyên số đã tác động mạnh mẽ, tạo ra nhiều lợi ích cũng như thách thức đến công tác quản trị nguồn nhân lực của doanh nghiệp. Thông qua các trang mạng xã hội, Youtube... giúp cho công tác tuyển dụng nhân sự được thuận tiện, nhanh chóng hơn. Các doanh nghiệp đều đòi hỏi cao về thể hiện năng lực đối với người dự tuyển, nhất là người dự tuyển cao cấp. Ngược lại, người dự tuyển cao cấp cũng đòi hỏi cao hơn về quyền lợi và đãi ngộ ngay sau khi được tuyển dụng. Một bộ phận lao động trẻ không có khuynh hướng gắn bó lâu dài với doanh nghiệp mà chỉ muốn trải nghiệm một thời gian rồi "nhảy việc" nhiều nơi.

Các doanh nghiệp đều có lực lượng lao động hiện hữu và đều có yêu cầu tuyển dụng bổ sung nguồn nhân lực mới. Do vậy, để tồn tại và phát triển bền vững, bên cạnh các vấn đề lớn về thương hiệu, vốn, sản phẩm, thị trường, công nghệ, các doanh nghiệp, trong đó, có doanh nghiệp bất động sản, cần hết sức quan tâm xây dựng thành công nguồn nhân lực chất lượng cao, gắn bó với doanh nghiệp, trước hết là đội ngũ cán bộ quản lí chủ chốt, chuyên viên và công nhân lành nghề, với các chuẩn mực như sau:

1. Về chiến lược, xây dựng "văn hóa doanh nghiệp", coi trọng nguồn lực con người là nguồn lực quý giá nhất của doanh nghiệp.

Trước hết, là cần có giải pháp nâng cao chất lượng nguồn nhân lực hiện hữu của doanh nghiệp, trước hết là đội ngũ cán bộ, chuyên viên chủ chốt thông qua các hoạt động huấn luyện, cập nhật kiến thức, trang bị kĩ năng (Trước hết, cần chú trọng 03 kĩ năng:

(i) Thành thạo năng lực chuyên môn, nghiệp vụ;

(ii) Biết ngoại ngữ, trước hết là tiếng Anh...

(iii) Thành thạo công nghệ thông tin, máy tính), để nâng cao năng suất lao động, chất lượng lao động, đáp ứng nhiệm vụ sản xuất, kinh doanh trong tình hình mới; Đồng thời, coi trọng công tác tuyển dụng, đặc biệt là có chiến lược "săn đầu người" để bổ sung nguồn nhân lực cho doanh nghiệp. Chiến lược phát triển nguồn nhân lực phải là một bộ phận trong chiến lược phát triển dài hạn của doanh nghiệp;

2. Coi trọng công tác "tái cấu trúc doanh nghiệp" theo tinh thần khởi nghiệp, tái khởi nghiệp đổi mới, sáng tạo

 Liên tục rà soát, cập nhật để kịp thời điều chỉnh, đổi mới mô hình quản trị doanh nghiệp phù hợp với qui mô phát triển của doanh nghiệp trong từng thời kỳ; xây dựng bộ máy hoạt động tinh gọn, hiệu quả và bố trí lực lượng lao động đúng việc, đúng người để đảm bảo năng suất lao động cao nhất;

3. Gắn hiệu quả hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp với thực hiện chế độ đãi ngộ

Lương, thưởng, phúc lợi cho người lao động trong doanh nghiệp thật thỏa đáng, đặc biệt là phải coi trọng xây dựng chính sách tiền lương, thực hiện đầy đủ chính sách bảo hiểm xã hội, để nâng cao trách nhiệm, tự giác, sáng tạo, góp phần tăng năng suất lao động;

4. Ứng dụng các tiến bộ khoa học, công nghệ mới trong cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 vào công tác quản trị doanh nghiệp

Thi công, quản lí dự án, quảng bá, giới thiệu dự án, kinh doanh sản phẩm bất động sản qua mạng, đặc biệt là nghiên cứu ứng dụng công nghệ Blockchain vào kinh doanh bất động sản, để nâng cao năng suất lao động và hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp; Tích cực tham gia vào đề án xây dựng thành phố Hồ Chí Minh là đô thị thông minh, và xây dựng "Thành phố sáng tạo phía đông" bao gồm quận 2, quận 9 và quận Thủ Đức để vừa đồng hành thực hiện mục tiêu phát triển của thành phố, vừa phục vụ mục tiêu kinh doanh, cũng vừa nâng cao trình độ, năng lực của nguồn nhân lực doanh nghiệp. Đồng thời, coi trọng việc hợp tác với các nhà đầu tư và doanh nghiệp nước ngoài để tăng thêm nguồn lực tài chính, nâng cao năng lực quản trị doanh nghiệp, tăng thêm tính đa dạng của sản phẩm bất động sản, nhưng vẫn giữ được bản sắc kiến trúc Việt Nam;

5. Doanh nghiệp phải có bộ phận phụ trách nguồn nhân lực có tính chuyên sâu

Người làm công tác nhân sự phải là người có văn hóa, có tâm, có năng lực xây dựng, phát triển nguồn nhân lực, và luôn quan tâm, thấu hiểu bản thân người lao động và gia đình người lao động trong doanh nghiệp.

Nguồn: Lê Hoàng Châu

Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP. Hồ Chí Minh

Theo Tạp chí Điện tử