Phát ngôn của người có ảnh hưởng lớn (KOLs) trên mạng xã hội và vấn đề quản lý, huy động nguồn lực KOLs ở Việt Nam hiện nay

1. Buổi livestream lên án sao Việt làm từ thiện có lượng khán giả kỷ lục

Sức ảnh hưởng của các KOL. Nguồn: Internet

Ước tính buổi livestream hôm 25/5 của bà P.H tố giới nghệ sỹ thiếu minh bạch trong làm từ thiện, thu hút ít nhất 400 - 500.000 người theo dõi trên các nền tảng. Sự kiện này không những có sức hút cực lớn trên MXH mà thậm chí còn tác động đến doanh số bán ti vi của Asanzo - nhà sản xuất các mặt hàng điện tử, điện máy tiêu dùng giá rẻ tại Việt Nam do ông Nguyễn Văn Tam là người sáng lập.

Trên trang facebook cá nhân, CEO Asanzo Phạm Văn Tâm “gửi lời cảm ơn” đến livestreamer P.H vì "sau buổi livestream trực tiếp của bà mà nguyên một ngày hôm qua công ty tôi bán ra được hơn 3.000 cái ti vi trong một ngày". Lý giải cho:“cú huých” doanh số này, CEO Tam viết : "Bởi lý do là đã gần hai năm rồi không có một sự kiện thể thao hoặc bóng đá nào diễn ra. Vì người ta mua tivi của tôi về để xem những trận trực tiếp bóng đá thì TV của tôi mới phát huy được hiệu quả thật sự. Nhờ buổi livestream trực tiếp phá kỷ lục người xem của bà, mà người ta hy vọng mua tivi của tôi về xem trực tiếp livestream của bà nữa".   

2. Sự việc dưới góc nhìn của truyền thông và cơ quan quản lý nhà nước

Người Việt có câu:“Hòn bấc nắm đi, hòn chì ném lại”. Cá nhân bà cảm thấy bất bình trước thái độ “thờ ơ” của giới nghệ sỹ dù họ đã “nghe” và có thể “biết” rõ những cái xấu xa, tiêu cực kia. Bà P.H đã “tạo sóng” và “đẩy sóng”, gây những cơn địa chấn nhất định với các chủ đề vốn“nhạy cảm” liên quan đến “tiền” và “tình”. Từ đây, hàng loạt cái tên đình đám trong showbiz lần lượt được “điểm mặt chỉ tên”. Tiếp theo, trên MXH và báo chí, những tên tuổi “vô danh” và “hữu danh” đăng đàn, người phản pháo các cáo buộc của bà P.H, người lên tiếng bênh vực cho đồng nghiệp, … và không ít kẻ lợi dụng sự việc lùm xùm này đu “trend” câu “view” đục nước béo cò.

Một số sao Việt có ảnh hưởng lớn trên mạng xã hội. Nguồn: Internet

Bỏ qua tính chất “giật gân” của câu chuyện, nữ CEO của CTCP Đại Nam rõ ràng đã chạm đến một vấn đề bấy nay gây bức xúc trong xã hội: Vấn đề “các cá nhân có ảnh hưởng lớn trong xã hội làm từ thiện tự phát”!

Sau vụ việc bà PH đăng đàn lên án giới nghệ sĩ cùng với các nhận định chủ quan của bà về đời tư của nhiều nghệ sỹ, Hội Nghệ sỹ sân khấu Thành phố Hồ Chí Minh đã có văn bản phản ánh vụ việc đến cơ quan chức năng. Trường hợp này, Cục PTTH và TTĐT đã chỉ đạo Sở Thông tin và truyền thông TP.HCM làm việc với phía bà Phương Hằng và bà đã cam kết không livestream tối ngày 29.5 như dự định. Cùng với đó, Cục trưởng Cục PTTH&TTĐT - Bộ Thông tin và truyền thông đã có văn bản đề nghị các tỉnh, thành tăng cường công tác quản lý, xử lý với các đối tượng livestream xúc phạm danh dự, nhân phẩm của các tổ chức, cá nhân khác, sử dụng ngôn ngữ phản cảm, vi phạm thuần phong mỹ tục.

Về phương diện quản lý nhà nước trên mạng xã hội, để xử lý những trường hợp có phát ngôn “gây sốc” như bà PH vừa qua, đến nay, Nhà nước đã có những chấn chỉnh và quy định cụ thể ở Luật Viễn thông 2012, tại Khoản 3 Điều 16 Luật An ninh mạng 2018 và tại điểm a Khoản 1 Điều 101 theo Nghị định 15/2020/NĐ-CP.

Tuy nhiên, để giải quyết gốc rễ vấn đề, chúng ta vẫn cần có những giải pháp mang tính căn cơ hơn, tập trung “phòng” hơn “chống”, chủ trương lấy “xây” đối lại “phá” nhằm “định hướng, khai thác nguồn lực và quản lý tốt nguồn lực KOL và Influencer”.

3. Một số kiến nghị và đề xuất trong công tác quản lý nhà nước đối với những người có ảnh hưởng lớn trong xã hội

Thực trạng nghiên cứu tại Việt Nam và thế giới, có thể khẳng định những người có ảnh hưởng lớn (KOL và Influencer) trên mạng xã hội nói riêng và trong xã hội nói chung có tác động không nhỏ đến đời sống tinh thần và vật chất, tư tưởng, tình cảm của công chúng. Tuy nhiên, đến nay Việt Nam chưa có một chính sách tổng thể và toàn diện để khai thác nguồn lực này. Hiện nay, các cơ quan quản lý nhà nước chưa giải quyết “gốc của vấn đề” mà chỉ dừng lại ở việc xử lý “phần ngọn” khi áp dụng các chế tài xử phạt đối với “các trường hợp vi phạm quy định”. Đồng nghĩa, sau bà PH, trong tương lai có thể xuất hiện còn nhiều phát ngôn có tính chất tương tự.

Bản thân bà PH cùng chồng là các doanh nhân thành đạt và cũng là những mạnh thường quân được nhiều người biết đến qua các hoạt động tài trợ xây trường học, chùa chiền, hoặc có công gìn giữ các giá trị văn hóa dân tộc qua ý tưởng công trình khu du lịch Đại Nam… Tuy nhiên, khi vướng vào những “lùm xùm” trong quá trình hoạt động từ thiện giữa các cá nhân, bà PH đã có những động thái khá “cực đoan”, kéo nhiều các nhân khác vào cuộc… Hệ quả là “người tố giác” và “người bị tố giác”  đều là “nạn nhân” khi thời gian, uy tín và danh dự của các bên ít nhiều đều bị ảnh hưởng.

Ảnh: Cụ bà có hoàn cảnh khó khăn được nhận gạo miễn phí tại cây ATM gạo. Nguồn: Báo Tuổi trẻ

Những người có ảnh hưởng lớn trong xã hội có thể xuất hiện ở nhiều ngành nghề, lĩnh vực. Bản thân KOL và Influencer là các cá thể mang “phẩm chất đặc biệt”, có sức hấp dẫn và có khả năng tác động đến tâm tư tình cảm và suy nghĩ một bộ phận quần chúng đáng kể. Làm thế nào để tập trung được “năng lực tích cực” nhất từ đội ngũ này để đóng góp cho sự phát triển của cộng đồng là một thách thức lớn đối với các cơ quan quản lý nhà nước. Thiết nghĩ, trong thời gian tới, bên cạnh cơ chế xử lý các trường hợp phạt vi phạm, chúng ta cần sớm có những chính sách mang tính chất định hướng lâu dài. Dưới đây, chúng tôi xin đưa ra một số đề xuất có tính chất tham khảo đối với các cơ quan quản lý nhà nước trong quản lý hoạt động của các KOL và Influencer trên mạng xã hội:

Một là: Xây dựng kế hoạch tổng thể phát triển nguồn lực những người có ảnh hưởng lớn trong xã hội: Xây dựng kế hoạch về phát triển đội ngũ; Xây dựng mối liên kết chặt chẽ giữa hoạt động Nhà nước và doanh nghiệp;  Xây dựng chương trình bồi dưỡng kiến thức và bản lĩnh chính trị, niềm tự hào dân tộc; Xây dựng chính sách khen thưởng; Xây dựng cơ chế tài chính, chế tài đối với người nổi tiếng.

Hai là: Xây dựng phương pháp thu hút những người có ảnh hướng lớn trong xã hội làm đội ngũ hỗ trợ lực lượng chính trong công tác thông tin, tuyên truyền của Đảng và Nhà nước: Hỗ trợ về nội dung;  Hỗ trợ về kỹ thuật; Xây dựng lòng tin và tăng cường kết nối những người có ảnh hưởng lớn trên mạng xã hội với cơ quan chức năng.

Ba là: Quản lý hoạt động của những người có ảnh hưởng lớn trong xã hội.

Trong điều kiện nguồn lực có hạn của Việt Nam, chúng ta cần thực hiện theo lộ trình các giải pháp đồng bộ để quản lý hoạt động của những người có ảnh hưởng lớn trong xã hội phù hợp với đặc thù chế độ cũng như bảo vệ những chuẩn mực văn hóa xã hội của đất nước. 

Đoàn Trang - Ban BCXB - Viện Chiến lược TT&TT