Một số giải pháp huy động vốn cho doanh nghiệp ICT trong bối cảnh hậu Covid-19

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam chúc mừng sự ra đời của Liên minh Chuyển đổi số, với sự tham gia của 8 doanh nghiệp ICT hàng đầu tại Việt Nam. Nguồn: Báo Dân trí

Nhu cầu vốn trung hạn và dài hạn của doanh nghiệp ICT hiện nay rất lớn. Tuy nhiên, do cơ cấu vốn của doanh nghiệp ICT còn bất hợp lý. Theo thông tin từ Hội thảo “Giải pháp huy động nguồn vốn cho doanh nghiệp trong bối cảnh mới” do VCCI tổ chức ngày 07 tháng 5 năm 2021, nguồn vốn chủ sở hữu chỉ chiếm khoảng 20-30%,  còn lại là nguồn vốn vay tín dụng chủ yếu là từ các ngân hàng thương mại, trong khi các ngân hàng thương mại không thể đáp ứng được nhu cầu vay vốn trung hạn và dài hạn của doanh nghiệp ICT.

Việc thực hiện các Hiệp định thương mại tự do (FTA) nói chung và các FTA thế hệ mới nói riêng như EVFTA, CPTPP sẽ tạo ra cơ hội rất lớn cho các doanh nghiệp ICT Việt Nam đẩy mạnh xuất khẩu, tăng cường thu hút đầu tư nước ngoài (cả đầu tư trực tiếp và gián tiếp). Ảnh hưởng của dịch Covid – 19 cũng tạo làn sóng dịch chuyển chuỗi sản xuất và cung ứng sang các nước đang phát triển như Việt Nam. Vì vậy, doanh nghiệp ICT Việt Nam cần chuẩn bị nguồn vốn để đón đầu các cơ hội đầu tư, kinh doanh và làn sóng dịch chuyển này.

Ba vấn đề trên làm cho doanh nghiệp ICT luôn hoạt động trong tình trạng đối phó với các thách thức, rủi ro, đòi hỏi doanh nghiệp ICT Việt Nam phải chủ động nguồn vốn để hoạt động hiệu quả. Đặc biệt, doanh nghiệp ICT Việt Nam cần thay đổi thói quen sử dụng nguồn vốn tín dụng từ các ngân hàng thương mại, phải tự huy động thêm nguồn vốn, phải tái cấu trúc lại nguồn vốn và sử dụng vốn theo hướng bảo toàn và tăng trưởng vốn. 

1.Thực trạng huy động vốn của doanh nghiệp ICT Việt Nam hiện nay

Hiện nay điểm yếu của doanh nghiệp ICT Việt Nam là phụ thuộc quá nhiều vào nguồn vốn vay ngân hàng. Trong khi đó thị trường tín dụng đang bị “quá tải” do vừa phải lo cung ứng nguồn vốn ngắn hạn, vừa phải lo cung ứng nguồn vốn trung và dài hạn cho nền kinh tế.

Do tiềm lực của các ngân hàng Việt Nam còn hạn chế, để bảo đảm có nguồn vốn trung và dài hạn, các ngân hàng buộc phải đi vay (chủ yếu từ dân cư) nguồn vốn ngắn hạn, lấy nguồn huy động ngắn hạn để cho vay trung và dài hạn. Điều này chứa đựng rủi ro rất lớn cho cả ngân hàng thương mại, doanh nghiệp ICT và nền kinh tế.

Nguy cơ ở phía doanh nghiệp ICT là ở khía cạnh phải vay lãi suất cao, chi phí vốn cao dẫn đến hiệu quả sinh lời thấp; mặt khác việc phụ thuộc quá lớn vào nguồn vốn vay ngân hàng sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng tới hoạt động của doanh nghiệp trong trường hợp nguồn vay bị hạn chế hoặc gián đoạn.

Đối với các nước phát triển, để huy động nguồn vốn trung và dài hạn, các doanh nghiệp ICT sẽ thực hiện niêm yết cổ phiếu trên thị trường chứng khoán để có thể huy động vốn một cách nhanh chóng, thuận tiện dễ dàng từ việc phát hành cổ phiếu dựa trên tính thanh khoản cao và thương hiệu của doanh nghiệp ICT được niêm yết trên thị trường chứng khoán. Huy động theo cách thức này, doanh nghiệp ICT không phải thanh toán lãi vay cũng như phải trả vốn gốc giống như việc vay nợ, từ đó sẽ rất chủ động trong việc sử dụng nguồn vốn huy động được cho mục tiêu và chiến lược dài hạn của mình.

Tuy nhiên ở Việt Nam, do nhiều lý do khác nhau, các doanh nghiệp ICT lại chủ yếu vay vốn từ các ngân hàng thương mại. Điều này dẫn tới hệ quả là chi phí vốn vay cao, áp lực trả nợ lớn, tác động tiêu cực đến hiệu quả sản xuất – kinh doanh của doanh nghiệp ICT.

            Huy động vốn của doanh nghiệp ICT thông qua thị trường chứng khoán Việt Nam hiện nay còn nhiều hạn chế. Tính đến 31/03/2021, số doanh nghiệp niêm yết và đăng ký giao dịch là trên 1.800 doanh nghiệp, trong đó doanh nghiệp ICT có khoảng 20 doanh nghiệp. Vốn hóa thị trường chứng khoán đạt 7.253.415 tỷ VN đồng. So với tổng số doanh nghiệp hoạt động tại thời điểm hiện nay trên 800.000 doanh nghiệp, thì tỷ lệ doanh nghiệp niêm yết trên sàn chứng khoán chỉ chiếm 0,2% (Hội thảo “Giải pháp huy động nguồn vốn cho doanh nghiệp trong bối cảnh mới” do VCCI tổ chức ngày 07 tháng 5 năm 2021). Số lượng doanh nghiệp và nguồn vốn hóa thị trường chứng khoán nói trên là khá nhỏ bé, khiêm tốn so với nhu cầu huy động vốn cho doanh nghiệp và nền kinh tế.

 Vì vậy, yêu cầu bảo đảm sự phát triển bền vững của thị trường tài chính, giải quyết sự mất cân bằng giữa thị trường tín dụng và thị trường vốn có ý nghĩa quyết định đến sự ổn định kinh tế vĩ mô, nâng cao năng lực cạnh tranh, chất lượng tăng trưởng của nền kinh tế nói chung và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp ICT nói riêng.

Biểu đồ giao dịch VNINDEX

Nguồn: https://stockchart.vietstock.vn/?stockcode=VNINDEX

2. Giải pháp đa dạng hóa các hình thức huy động vốn

Ngoài việc huy động vốn từ chủ sở hữu và tín dụng ngân hàng, giải pháp cơ bản về phía doanh nghiệp ICT là phải huy động vốn dưới hình thức phát hành trái phiếu và cổ phiếu doanh nghiệp. Ví dụ: theo công bố thông tin của VCR trên thị trường chứng khoán, ngày 10/6/2021, HĐQT Tổng CTCP Xuất nhập khẩu và Xây dựng Việt Nam - Vinaconex đã thông qua quyết định phát hành trái phiếu riêng lẻ không chuyển đổi, không kèm chứng quyền, có đảm bảo, với tổng mệnh giá trái phiếu phát hành tối đa là 2.200 tỷ đồng. Theo đó, kỳ hạn của các trái phiếu dao động từ 30 đến 84 tháng, mỗi trái phiếu có mệnh giá là 100 triệu đồng. Thời điểm phát hành dự kiến là trong quý II và III/2021.     

Phát hành trái phiếu doanh nghiệp chính là hình thức huy động vốn doanh nghiệp rất phổ biến trên thế giới, tuy nhiên ở Việt Nam hình thức huy động này còn rất hạn chế. Thị trường trái phiếu doanh nghiệp ICT còn rất nhiều tiềm năng do nền kinh tế Việt Nam hiện nay đã hình thành các doanh nghiệp tư nhân lớn, có thương hiệu, có năng lực cạnh tranh, hiệu quả hoạt động cao, phạm vi kinh doanh mở rộng ở thị trường quốc tế. Mặt khác các nhà đầu tư nước ngoài rất quan tâm đến trái phiếu của Chính phủ và doanh nghiệp của các quốc gia đang phát triển như ở Việt Nam vì tiềm năng tăng trưởng vẫn khá cao, trong khi lãi suất cũng hấp dẫn hơn so với các quốc gia phát triển. Đối với các doanh nghiệp ICT có quy mô nhỏ, khó có thể phát hành trái phiếu, có thể cân nhắc tìm đến những quỹ đầu tư hoặc các công ty đầu tư mạo hiểm vì đây là những trung gian tài chính sẵn sàng chấp nhận mạo hiểm đầu tư vào các doanh nghiệp ICT nhỏ và vừa, nhất là các doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, các mô hình kinh doanh mới nếu các dự án của doanh nghiệp ICT có tính khả thi cao.

Cùng với việc phát hành trái phiếu, phát hành cổ phần để huy động vốn có rất nhiều ưu điểm, giúp doanh nghiệp ICT có thể huy động được lượng vốn lớn để mở rộng và phát triển kinh doanh. Mở rộng quy mô tăng sức cạnh tranh của doanh nghiệp ICT trong sản xuất kinh doanh do tiếp thu được các nguồn lực mới cả về tài chính, công nghệ, thị trường, kinh nghiệm và bản lĩnh kinh doanh cũng như các tiềm lực phát triển khác từ cổ đông và các đối tác mới trong và ngoài doanh nghiệp ICT trong và ngoài nước; Góp phần và đòi hỏi doanh nghiệp ICT phải nâng cao năng lực quản lý, quản trị doanh nghiệp ICT để kinh doanh có hiệu quả và bảo đảm kiểm soát được doanh nghiệp ICT.

Ngoài ra, các doanh nghiệp ICT cần tận dụng các hình thức huy động vốn khác như thuê tài sản hoặc các hình thức tài trợ thương mại quốc tế. Việc thuê tài sản sẽ giúp doanh nghiệp ICT tiết kiệm đáng kể chi phí đầu tư đối với các doanh nghiệp ICT có nhu cầu lớn về tài sản cố định. Việc sử dụng các hình thức tài trợ thương mại như cầm cố giấy tờ có giá, thư tín dụng (L/C), chiết khấu thương phiếu, bao thanh toán…là biện pháp hiệu quả đối với các doanh nghiệp ICT xuất nhập khẩu, giúp hạn chế rủi ro trong giao dịch và thanh toán quốc tế, đồng thời giúp cho doanh nghiệp ICT chủ động tránh khỏi những thiếu hụt tạm thời về vốn lưu động trong quá trình hoạt động kinh doanh.

3. Kết luận

Huy động vốn qua thị trường chứng khoán là giải pháp tối ưu mang lại hiệu quả to lớn cho doanh nghiệp ICT vì các lý do sau đây:

- Giúp doanh nghiệp ICT kiện toàn quản trị doanh nghiệp theo chuẩn mực và thông lệ quốc tế thông qua việc kiểm toán theo chuẩn quốc tế, minh bạch hóa thông tin, công bố báo cáo kiểm toán báo cáo tài chính hàng năm, tổ chức Đại hội cổ đông hàng năm…

- Giúp doanh nghiệp ICT đẩy mạnh xây dựng thương hiệu. Có mục tiêu, chương trình, kế hoạch sản xuất - kinh doanh cụ thể hàng quý, năm.

- Tạo áp lực thúc đẩy Hội đồng quản trị, Ban giám đốc thực hiện chiến lược, mục tiêu, kế hoạch sản xuất - kinh doanh (doanh số, lợi nhuận…) hàng quý, năm.

- Huy động vốn thông qua thị trường chứng khoán thực chất là huy động các nguồn vốn đầu tư trong và ngoài nước. Trong thực tiễn nhiều Tập đoàn, doanh nghiệp Việt Nam đã huy động thành công hàng tỷ USD trên thị trường chứng khoán như Vin Group, Masan… Xong chưa có doanh nghiệp ICT huy động được.

Ví dụ: Theo công bố thông tin của VIC trên thị trường chứng khoán, Vingroup phát hành 500 triệu USD trái phiếu quốc tế, quyền chọn nhận cổ phiếu VHM giá 123.000 đồng/cổ phiếu.

Theo đó, 01 trái phiếu có mệnh giá 200.000 USD được thực hiện quyền chọn nhận    37.515,82 cổ phiếu VHM với giá thực hiện quyền chọn là 123.000 đồng/cổ phiếu. Tập đoàn Vingroup – CTCP vừa công bố quyết định của Tổng giám đốc phê duyệt một số nội dung liên quan đến Trái phiếu phát hành bởi Tập đoàn Vingroup ra thị trường quốc tế. Cụ thể, Vingroup sẽ phát hành 500 triệu USD trái phiếu kỳ hạn 5 năm (đáo hạn vào năm 2026), lãi suất danh nghĩa trái phiếu (coupon) 3%/năm. Mệnh giá 200.000 USD/trái phiếu. Giá chào bán bằng 100% giá trị phát hành trái phiếu. Đây là loại trái phiếu có thể thực hiện quyền chọn nhận cổ phiếu CTCP Vinhomes niêm yết trên Sở GDCK TP.HCM (cổ phiếu VHM). Giá thực hiện quyền chọn nhận cổ phiếu tại ngày phát hành là 123.000 đồng/cp VHM (xác định bằng 120% giá đóng cửa cổ phiếu VHM vào ngày phát hành 13/4/2021). Tỷ lệ thực hiện quyền chọn nhận cổ phiếu tại ngày phát hành: 37.515,82 cổ phiếu VHM tương ứng với 1 trái phiếu có mệnh giá 200.000 USD. Trái phiếu sẽ được niêm yết trên Sở GDCK Singapore.

 Nguyễn Hoàng Anh - Trung tâm Chuyển giao Công nghệ TTTT - Viện Chiến lược TTTT